TEVHİD FORUM

Bir araştırma dergisinde bir hadis profesörünün, Rasûlüllah (sav)'in cesediyle alâkalı, alışmadığımız uslüpta, şeyler söylediğini, uyanıklık halinde Rasulüllah (sav)'i gördüğünü söyleyen ulamayı alaylı ifadelerle tenkit ettiğini okuduk. Mes'ele gerçekten onun dediği gibi midir? Meselâ günümüzdeki insanların uyanıkken Rasulüllah (sav)'i görmeleri mümkün değil midir?

Sözünü ettiğiniz yazıyı derginin ilk çıktığında bendeniz de okumuştum. Sizin mektubunuz üzerine tekrar okudum. Adıgeçen yazıda ilmî cevabı gerektirecek sâz mutalaalar var denebilir. Zaten muhterem müellifin bir mesaî arkadaşından öğrendigime göre, makaleye ilk koydukları başlıkoldukça ağır kelimeler ihtiva ediyor imiş, başlığı haklı ikazlar üzerine değiştirivermişler. Bu ve aynı yazıda yapıcı tenkitler beklediğini söylemeleri hem hakşinas olduklarını, hem de bu söylediklerinde tartışmasız isabetli olduklarını iddia etmediklerini gösterir. Fakat bizim bu kısa ve acele yazımızda yapabileceğimiz, mes'eleninin sadece bir yönüne temas edebilmek ve şu anda Rasûlüllah (sav)'in görülüp-görülemeyeceğini anlatmaya çalışmaktan ibaret olacaktır. Ancak bir kardeşiniz olârak şu ikazımı da hoş karşılayacağınızı umarım: Dinin aslını oluşturmayan böyle teferruat mes'elelerde farklı düşünebilmek mezmum değildir ve ulemanın şiarındandır. Binaenaleyh, nice on yıllarda yetişen öyle üstatlarımız -ki biz onların talebesi nesliyiz- öyle ağır dille, itham etmemiz yakışıksız olur.Imdi: Mes'elenin önce amelî (ictihada mecal) ve itikad esaslarıyla ilgili bir konu olmadığını söylemekle başlayalım. Yani Rasulüllah Efendimiz (sav)'in "yakaza" halinde görülebileceğine ya da görülemeyeceğine inanmak ya da inanmamak mecburiyetinde değiliz. Iman esaslarımız arasında böyle bir şey yok. Bunlardan herhangi bir yönü herkes için "yakîn ilim" ifade edecek biçimde bildiren şer'i deliller de yok. Binaenaleyh mes'ele sadece genel olarak ilgilenen insan için "işaret" ve "delâlet"lerden istinbat edilen bir "zann-i galip" ve "itmi'nan,", bizzat yaşayan insanlar için ise başkalarını ilzâm etmeyen, ilgilendirmeyen bir nevî "yakîn" ifade edebilir. Öncelikle bunu böylece tespit etmemiz gerekir. Ikinci olarak, varlık alemini beş duyumuzun algı alanıyla sınırlamak ve olmuş ve olacak olan her olayı bu alemde geçerli "tabiat kanunlarıyla" bağımlı görmek, akla aykırı olduğu gibi Allah için de bir "ta'til" ve O'nu, kendi yarattığı kanunların haricinde hareket edememekle ta'ciz ve tenkis olur.

Çeşitli Islâm alimlerinin, Allah (cc)'in dışındaki varlıkları bir takım kategorilere ayırdıkları bilinmektedir. Meselâ Imam Rabbanî (ks) şöyle bir ayırım yapar: "Mümkün (yani varlığı başkasının var etmesine bağlı) alem üçe ayrılır: l. Alem-i ervâh (ruhlar alemi.) 2. Alem-i misâl (ma'nâların temessül etmesi görünüm kazanması alemi). 3. Alem-i escâd (bedenler, maddî varlıklar alemi) Alimlerin dediğine göre "âlem-i misâl", ruhlar alemi ile bedenler alemi arasında bir ara alemdir ve bu iki alemin ma'nâları ve hakikatleri için ayna durumundadır. Ruhlar ve bedenler alemlerinin ma'nâları "alem-i misâl"de latıf (keşif ve elle tutulur olmayan) imajlarla (sûret) tezahur eder. Yani her ma'nânin ve her hakikatin (gerçek varlığın) orada bir sureti ve heyeti vardır... Kısaca "alemi misâl" sadece müsahade ve görüntü içindir. Orada oluş yoktur. Işaret edildiği gibi orası diğer iki aleme aynalık eder...(Imam Rabbanî, Mektûbat, NI/44-45) Ruh bedenle ilişkiye geçmeden öncede geçtikten sonra da misâl aleminin aynasında tecelli edebilir. Hatta Hz. Adem'den önce varlıklarından söz edilen Ademler, beden aleminde var olan zatlar değil. Hz. Adem'in ruhunun temessülünden ibarettirler.(Imam Rabbanî, age, N/99) Cinlerin ve meleklerin lâtif görüntüler olarak "temessül" ettikleri bir vakıadır. Cinler temessül edebilirken kâmil insanların ve daha da ilerisi peygamberlerin ruhlarının "misâl alemi" aynasında görülebilmesinin şasılacak ne yönü vardır?(age. N/101) Yani görülen onların kendileri (alem-i ebdan) olmadığı gibi, ruhları da (alem-i ervah) değildir, belki onun "misâli" (dublesi, perisprisi)'dir. Bu anlamda olmak üzere Rasulüllah (sav)'in yakaza (uyanıklık) halinde görülebileceğini söyleyen bir çok alim ve böyle bir çok vaka vardır.(bk. Münavi, Feyz, VI/132-133)Büyük alim Şah Veliyyullah Dehlevî, değerli eseri "Huccetu'llahi'1-bâliga"da "Alem-i misâl" diye bir bölüm açmış ve Kur'an-ı Kerim sureleri, rahm, namaz oruç gibi ameller, maruf ve münker, günler ve benzeri manâların nasıl temessül ettiklerini, hatta ölümün dahi bir koç suretinde temessül edeceğini hadisle anlatır ve "bir çok hadisin delâlet ettiği üzere, varlık içerisinde maddî (unsur) olmayan bir alem vardır ve ma'nâlar orada kendilerine uygun imajlarla temessül ederler..." der(Dihlevî, Huccetüllah, I/13). Ve "Biz Meryem'e ruhumuzu (Cebrail'i) göndermiştik de O, kendisine yaratılışı tam bir beşer şeklinde görünmüştü"(K. Meryem, (19) 17) ayetine işaret eder (Dihlevî, agk.). Sonra da der ki: "Bu hadislere bakanlar, ya bunları zahirleri (kelime anlamları) ile kabul edip, sözünü ettiğimiz biçimde bir alemin varlığını itiraf zorunda kalırlar ki; hadis ehlinin kuralı da bunu gerektirir, Suyutî buna dikkat çekmiştir. Ben de aynı görüş ve kanaatteyim.."(Dihlevî, age I/14).Görüldüğü gibi mes'ele varlık alemini beş duyu ile sinirli görüp görmeme, Allah (cc)'i yine kendi yarattığı kanunlarla "mecbur" bilip bilmeme mes'elesi olduğu kadar hayatı ve onun safhalarını tanıma mes'elesidir de. Bu noktada Bediüzzaman'in hayatın tabakaları ile ilgili açıklamaları ilginç ve ikna edicidir. Özetle:Birinci Tabaka: Bizim hayatımizdir ve (yeme, içme gibi) birçok kayıtlara bağlıdır. Ikinci Tabaka: Hz. Hızır ve Ilyas (as)'in hayatlarıdır ve bir dereceye kadar serbesttir. Yani bir anda pek çok yerde bulunabilirler.Üçüncü Tabaka: Hz. Idris ve Isa (as)'in hayatlarıdır ki, beşeriyetin ihtiyaçlarından sıyrılmış, melek hayatı gibi bir hayata dönüşerek nurani bir letâfet kesbetmiştir.Dördüncü Tabaka: Şehidlerin hayatıdır. Kendilerinin öldüklerini bilmezler, belki daha iyi bir aleme geçtiklerini sanırlar. Hz. Hamza'nın, çok vakalarda kendisine sığınan adamları koruması, bununla izah edilir.Beşinci Tabaka: Kabir ehlinin ruh hayatlarıdır. Ölüm tebdil-i mekândır, ruhun salıverilmesidir, görevden terhistir. Yokluk ve fena değildir. Sayısız vakalarla evliyanın ruhlarının temessül etmeleri ve keşif ehlinde bizlerle münasebetleri ve gerçege uygun olarak bizlere haberler uçurmaları gibi pek çok delil bu hayat tabakasını aydınlatır ve isbat eder..."(Saîd Nursî, Mektubat, 6-7)Buhari, Müslim, Ebu Davud ve daha başkalarının rivayet ettikleri bir hadis-i şerif de anlatmaya çalıştığımız şeyi destekler: "Beni rüyasında gören bir süre sonra uyanıkken de görecektir. Çünkü şeytan benimle temessül edemez."(Buhari, tâbir 10; Müslim, rü'yâ,11) Gerçi bu hadisin ma'nâsi beş-altı ihtimalı akla getirebilir. Hadis Sarihleri de hadisi bu ihtimallere göre anlamaya çalışmışlardır, ama, dünyada iken ve "yakaza" halinde görülebilmesi de bu ihtimallerden biridir.(bk. Ibni Hacer, Fethul-Bârî, XN/385; Nevevî, Serhu-Müslim, XV/30-32) Durum böyle olunca, sözünü ettiğiniz sayın müellifin ifadesi ile "yazdığı eserleri taşıyabilmek için araba tahsisi gereken" Suyuti gibi bir alimin sözünü yine sayın müellif naklediyor: "Ey kardeşim bilesin ki şu ana kadar ben Rasulullah'la yetmişbeş defa uyanıkken konuşmada bulundum..." Sâzelî: "Eğer bir an göremeyecek olsam kendimi müslüman saymam", diyor.(Münavi, agk.) Ibn Abbas'ın Rasulullah'ın vefatından sonra ona ait olan aynaya baktıgında kendisini değil onu gördüğü rivayet ediliyor.(Ibn Hacer, agk.) Ibn Hacer'in, Imam Rabbanî'nin, Said Nursi'nin anlattıklanna göre nice salih kişilerden Rasulüllah (sav)'i uyanık iken gördükleri onunla konuştukları, korktukları bazı şeyleri ona arzedip ondan tavsiye aldıkları" duyulmuş ve nakledilmiştir.(bk. Bu kişilerin eserlerinden biraz önce verdiğimiz kaynaklar) Hem Islâm hukukunda hem de Islâm ahlakında Suyutî ve benzerlerinin değil, sıradan insanların dahi doğruya hamledilebilecek sözlerine hakikat olarak bakılır (yalan olması ihtimaline binaen hüküm verilmez). Bir anlam ifade eden sözler mutlaka bir işlem görür. "Kelamın i'malı ihmalinden evladır." Buna göre Suyutî ve benzerlerinin bu ifadelerini başka yoruma tabi tutmadan, hem de alaylı bir ifade ile reddetmek, onları yalancılıkla itham etmek demektir. Ehli hadis bunu yapmaz. Öyleyse şöyle diyebiliriz: Bu salih kişiler hiçbir şey görmeden gördük diyemezler. Mutlaka bir şey görmüşlerdir. Ama bu elbette Rasulüllah (sav)'in canı ve bedeni ile olan görüntüsü değildir. Çünkü o da herkes gibi ölümlüdür.(K. Zilmer) Ebubekr Efendimizin ilanı ile, "kim Muhammed (sav) ölmedi sanıyorsa, bilsin ki o ölmüştür." Rasulüllah (sav)'i o şekilde gördüğünü iddia eden de yoktur. Suyutî de "canlı" olarak gördüğünü değil "yakaza" halinde gördüğünü söylemektedir. Öyleyse "Hz. Peygamberi, asırlar sonra canlı olarak gördüğüne, onunla konuştuguna inanan bahtiyarlar arasında işbu Suyutîmiz de bulunmaktadır." gibi bir ifade hem onun sözünü saptırmak (ya da anlamamak) hem de istihza etmek olur. En zayıf ihtimalle o insanlar bir hayal görmüşlerdir. Ama hayal de bir şeydir. Keşke böyle bir hayali sayın müellifle beraber bizler de görebilseydik. Ama bunun için herhalde bu konuda Goldziher'den çok Buhari ile, Müslim ile hatta Rasulüllah (sav)'la rabıtalı ve onların imajlarına konsantre olmak gerekir. Rasulüllah Efendimiz (sav) bir hadislerinde: "Beni gören hakikat görmüştür"(Müslim, Ru'yâ,11) buyurduklarına ve bunu konu ile ilgili diğer hadislerinde olduğu gibi "menâm" (rüya) ile kayıtlamadıklarına göre, onların gördüklerine hayal dememiz de mümkün değildir. Belki onlar Rasulüllah (sav)'in ruhunun "alem-i misal"deki temessülünü görmüşlerdir. Bu ruh ve cesetten oluşan bir "abd" olarak Rasulüllah değildir. Gidilse, öpülmek için eline ayağına kapanılsa (Allah'u a'lem) keşif bir madde ile temas kurulamayacaktır. Abd ve Rasül olarak onu görme gerçekleşmiş olmadığından da gören "sahabî" olmayacaktır. Ama bunun için bu bir taltif ve bir tekrimdir. Fakir de, birisi çok yakın arkadaşım olmak üzere, yalan söylemelerine asla ihtimal vermediğim en az üç kişiden bu tür müsahadeler dinlemişimdir. Bu insanların, istisnasız, ehli hâl insanlar olması bana bu işin bir seviye işi olduğunu da anlatmaktadır. Misâl alemindeki bu görüntü ile konuşma mes'elesi ise şimdilik bizim meçhulümüzdür. Suyutî ve başkaları konuştuklarını dahi söylüyorlar (Allah'u a'lem). Ancak şunu da ilave edelim ki bu durum şer'i bir hüccet, bir delil değildir. Naslara muhalif olmak üzere bu yolla bir hüküm ispat edilemez. Zaten ruhları orada burada, hatta birden çok yerde "temessül" eden zatlar (Rasulüllah (sav)'da öyle mi, bilemiyorum), ruhlârının bu temessüllerinden kendileri haberdar olmayabilirler de.(Imam Rabbanî, age. N/101) Öyleyse mes'eleye sadece bir keramet olarak bakmalı ve bu durumu reddedenlere Aliyyülkâri'nin kerameti kabul etmeyen Mutezileye dediğini söylemeli: "Kendilerinde görmediler de kabul etmediler."(Ali Kârî, Serhu'1-Fıkhı'1-Ekber,113) Kaldı ki, böyle şeyleri reddederken -Allah'u a'lem- etkisinde kaldığımız Batı bir diğer cephesi ile de bu kabil şeylerle ilgileniyor ve muhtemel gördüğü her şeyin peşine düşüyor. Meselâ aynı olayı çok ufak bir hata ile onlar da şöyle anlatıyorlar:"Ruhun tezahürü bazan uyanık halde de meydana gelir ve duyu organlarının sınırları ötesinde hissetmek, görmek, anlamak yetenegine sahip olanlarda "ikinci görüş dediğimiz olayı meydana getirir" (Allan Kardec).(Halûk, Egemen Sarıkaya, Duru-Görü Zaman Mekân Disi Ruhsal Gözle Görüm, Bilim Araştırma Merkezi Ist.1979 s. 2) Buradaki, derslere henüz "alem-i misâl"e çıkmamıştır."'Klervoyans"ya da "durugöiü", suje tarafından elde edilen enformasyonun telepatideki gibi bir diğer şahsın zihninden yada beyninden değil de dissal bir fizik kaynaktan doğrudan alındığı varsayılan bir ESP biçimidir. Klervoyans için özel yetenegi olan kişilere de "Klervoyan" ya da "durugörü medyumu" denir. (Encyclopedia of Psichology. Vol 1, A-K.)(agk.)"Parapsikolojide durugöiü, normal duyuların sınırı dışında kalan, geçmiş zamana ve şimdiki zamana ait fizik objelerin para normal algılanisi olarak tanımlanır."(Sarıkaya, age. 9)"Durugörü denilen gözsüz görüş yeteneği, insan varlığının sayısız normal üstü duyularından biridir. Gözleriyle görmeye alismis olanlar, bu türlü bir melekenin nasıl bir görme olabileceğini, eğer başlarından durugörü deneyimi geçmemişse pek anlayamazlar ve diyebilirler ki, "böyle bir şey nasıl olur?" Oysa rüya olayını animsayıp hiç değilse bir yaklaşim kurabilirler konuya"(Sarıkaya, age. arka kapak)Kısaca:l. Rasülallah (sav)'in, hatta bazı evliyanın ruhları, bazı insanlara temessül edebilir. Bu, onların ne bedenleri ne de ruhlarıdır belki ruhlarının misâlıdır.2. Ruhların temessülü bir anda birden çok yerde gerçekleşebilir ve bundan o ruhun sahibinin haberi de olmayabilir.3. Ancak dinimizde bütün bunlara inanma zorunlulugu yoktur. Inanmayani; itikadî bozuklukla itham edemeyiz, belki, henüz dersi oraya çıkmadı diyebiliriz.