TEVHİD FORUM

Ilim vasıtası olan kağıdın tuvalette kullanılmasının hükmü nedir?

Gerçekten de müslümanlar tarih boyunca ilme verdikleri değerin bir göstergesi olarak onun her türlü âlet ve edevatina da saygı güstermişlerdir. Kitabın, hattâ kağıdın olduğu yöne doğru ayaklarını uzatmamışlar sırtlarını dönmemişlerdir. Bu konu ile, ilgili olarak istincâ (tahâret) hakkında şu ölçüleri getirmişlerdir: istincâ; kömür, cam, teneke gibi insana zararlı şeylerle, hayvan yemleri; alaf ve zâyi edilmiş sayılacak değerli eşya ile; hürmet edilmesi gereken kitap vb. şeylerle yapılmaz. Yapılırsa mekruh olur. Kağıt da buna dahildir. Çünkü o ilim aracı olduğu için hürmet ister ve bazılarına göre ta'zîm edilmesi' dinimizin edep anlayışındandır. Şâfiiler bu konuda dînî metinler yazılı kitaplarla diğerlerini ayırırlar: Kâğıda hürmet edilmesi, dînî metin taşımasından dolayıdır, derler. Binaenaleyh, felsefe roman; hikâye gibi kitap yaprakları ile, (müstehcen ve Islâm dışı yayın yapan gazete.ve dergilerle) istinca yapılabileceğini söylerler.

Ama Hanefîler; kendileriyle Kur'ân'ın yazıldığı herbir harfe dahi saygı gösterilmeli ve Kur'ân harflerinin bulunduğu kağıtlarla - yazılı olan cümleler ne olursa olsun- istinca yapmamalıdır derler. Ama elbette lâtin harfleri öyle değildir. Ayrıca kâgıtla istincanın mekruh olmasının sebebi yazı âleti olması olunca, yazıya elverişli olmayan kâgıtla istincâ yapmakta da beis olmaz.(bk. Ibn Âbidin, I/340; Vehbe ez-Zuhaylî, el-Fıkıh I/199-200; Sirbînî el-Hatib; Mugni'1-muhtâc I/44 Ibn Kudâme, el-Mugni I/157-58)Yani bugün kullanılan tuvalet kâgıtları yazı âleti değildir, özel olarak kurulanmak için yapılmışlardır, dolayısı ile kullanılmaları câizdir. Işin fetvâsı budur. Ancak günümüz için aklıma şöyle bir şey de takılıyor: Seka'da çalışan yakınlarımızdan öğrendiğimize göre fabrikaya hâlâ bol miktarda eski kitap gelmekte ve bunlar yeniden hamur olup, ikinci üçüncü derece kâğıt yapımında kullanılmaktadır. Yüzbinde bir ihtimalle de olsa, aslı bir mushaf metni ya da dînî bir kitap olan bir tuvalet kâğıdı ile kurulanmış olma endişesinden ötürü, özellikle saf beyaz olmayan tuvalet kâgıtlarını kullanmama verâsi gösterenlere de gülmemek gerekir. Ne var ki, bu fetvânın, hattâ takvânın bile ötesindedir ve işaret ettiğimiz gibi, verâdır, herkese de söylenmemelidir.

Def-i hacet için tuvalete giden herkes su veya taş gibi pisliği giderici bir şeyle temizlenmek mecburiyetindedir. Taş ve onun hükmünde olan şeylerle temizlenebilmek için de kaç şart vardır. Bu şartlardan biri, bu temizlik vasıtalarının muhterem olmamasıdır, binaenaleyh ekmek ve üzerinde dini ibare yazılı olan kağıt ve temizlenmek caiz değildir. Fakat üzerine müstehcen ve ahlak bozucu ibare yazılmış kağıt ile tuvalet kağıdını istincada kullanmakta beis yoktur.

Ancak Hanefi ulemasına göre, yazı yazmaya elverişli olan beyaz kağıt ve üzerinde yazı –müstehcen de olsa- bulunan yaprak ile temizlenmek caiz değildir. Amma yazıya elverişli olmayan kağıdı –tuvalet kağıdı gibi- kullanmakta beis yoktur.